Cuma, Temmuz 16, 2010

Karayemiş

Karadut kuzenimin bahçesinden..Bu güzelliği sizlerle paylaşmadan ve sevgili Nuray'cığımı anmadan geçemedim..)

Şeker tadında harika bir hafta sonu diliyorum sizlere..Gönlünüz bol,yüreğiniz güzelliklerle dolu olsun her daim!

Karadut
Karayemiş Trabzon'luların en has meyvesidir..İçlerinde en makbulü olan "Kiraz" Karayemişidir.Oturduğumuz binanın bahçesinde de tam 3 çeşit Karayemiş ağacı mevcuttur..(Fotoğrafını paylaştığım Karayemiş de bahçemizin ürünü olup,Kiraz Karayemişidir.)
Sayemizde apartmanda oturanların hepsi müptelası olmuştur..Önceden tanınmadığından yabani meyve olanarak bilinirdi..Şimdi yollardaki Karayemiş ağaçlarının üzerinde bile bir tane kalmıyor..Tadı alındı,nerelere şifa olduğu bilindi..))Kısaca Karadenizlilerin olduğu her yerde mutlaka bir Karayemiş ağacına rastlamınz mümkündür..

Karayemiş

Vatanı Anadolu olup, yurt dışına giden ve isim değiştiren; Karayemiş de 1546 yılında bir Fransız tarafından Trabzon’dan toplanmış ve Trabzon Kirazı (Cerasus trapezuntuna) olarak adlandırılmıştır. Bitki aynı yıl İstanbul üzerinden İtalya’ya, 1574’de başka bir yabancı tarafından Viyana’ya oradan da Fransa ve İngiltere’ye gönderilmiştir. 1600 yılından itibaren tüm Avrupada park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. Karayemişin Latince adı Prunus laurocerasus’tur (Cerasus’tan dolayı orjini Giresun olması lâzım). Ülkemizde ise Taflan, Karamış, Kattak, Laz Üzümü, Laz-Gürcü Kirazı, Tçko, Tanal kısaca karayemiş olarak isimlendirilen bitkiye; Rize, Trabzon (Maçka - Meryemana Vadisi), Giresun, Sinop (Ayancık), Zonguldak (Devrek), Kastamonu, Bartın, Bolu, İzmit (Keltepe), Adapazarı, İstanbul (Belgrat Ormanı, Alemdağ), Bursa (Uludağ) ve Osmaniye’de (Gâvurdağları) orman veya orman kıyılarında doğal olarak rastlanır.

Karayemiş
Karayemiş; 5-6 m boyunda veya boylu çalı şeklinde, kışın yaprağını dökmeyen ağaççıktır. Özellikle kayın ormanlarının altında yer alır. Ormancılık bakımından zararlı bir alt flora bitkisidir. Parkçılıkta gruplara karıştırıldığı gibi, tek olarak ta kullanılır. Makaslanmaya gelen bir çit bitkisidir. Güneşli, yarı gölge, kuytu (tam gölgeye dayanır), nemli deniz iklimlerinde, asitik, derin, nemli, humuslu-killi-kumlu topraklarda yetişir (800 rakımlı Ankara’da da park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir). Üretilmesi tohum ve çelikle yapılan ve şimdiye kadar herhangi bir zararlı ve hastalığına rastlanmayan karayemiş; fındık bahçelerinin karayel yönüne dikilerek bahçenin rüzgârdan korunmasını sağladığı gibi, görülmesi istenmeyen helâ, depo vs. gibi yerlerin gizlenmesinde de kullanılır.

5-15 cm boyundaki yaprakları; kısa saplı, uzun şerit halinde ve deri gibi serttir. Sivri uçlu, tam kenarlı veya düzensiz seyrek dişlidir. Üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü açık renkli ve tüysüzdür. Şekli ve parlaklığı bakımından manolyaya benzer. Yaprak orta damarı alt yüzde bariz çıkıntı yapar. Açık renkli yeşil renkteki genç sürgünleri tüysüzdür. Bitkiler dünyasının geniş bir ailesi; Rosaceae (gülgiller) familyasından olan karayemişin, Nisan - Mayıs aylarında beyaz açan çiçekleri; 5-10 cm boyundaki dik bir eksen üzerinde sıralanır ve 30-35 tanesi bir arada salkım teşkil ederler.

karayemiş

Zeytin (yuvarlakça) biçimindeki, tek çekirdekli (düzgün, sivri, çarpık yumurta biçimli) az-çok sulu mayhoş-buruk (olgunlaşmış mahlep tadına benzer) meyveleri; 8-10 mm boyunda, önceleri yeşil, olgunlaşınca siyaha yakın (koyu mor) bir renk alır. Sarı kırmızı alacalı olanları da vardır.

Büyüme biçimi, yaprak boyu ve şekli, kışa dayanıklılık açısından farklı 20 bodur türü bulunan karayemişin yabancı literatürde, önemli 9 çeşidi vardır. Bunlar; Angustifolia (yaprakları ince ve şerit biçimli), Caucasica (koyu yeşil yapraklı), Colchica (bol çiçekli), Herbergii (koyu yeşil yapraklı), Otto luyken (yavaş gelişmeli), Pyramidalis (dar tepeli, piramit formlu), Schipkaensis (Bulgaristan kökenli, bol çiçekli, kışa dayanıklı), Schipkaensis Macrophylla (gevşek dokulu), Zabeliana (sarkık formlu, kent iklimine dayanır). Ülkemizde ise meyve biçimi ve meyvenin olgunlaşma mevsimine göre 7 karayemiş çeşidi vardır.

Su -(acı)- (temmuz ortası, acımsı-buruk lezzetli), Vavul (çok etli ve az taneli), Yabani (temmuz ilk haftası, buruk lezzetli), Ağustos -İstavrit- (meyveler geç ve kırmızı renkte olgunlaşır), Orak -(selvi)- (temmuz ortası, tatlı-lezzetli), Ayran -(beyaz)- (haziran ortası, tatlı lezzetli), Kiraz -(Ekmek)- Karayemişleri (haziran ortası, mayhoş-hafif buruk).

Karayemiş
Karayemiş nasıl kullanılır?

Sindirimi kolay olup meyveleri yenir ,
Pekmez, reçel ve tuzlaması yapılır,
Şeker hastalığına karşı, fırında kurutularak ya da kavrularak da tüketilir,
Tokluk hissi verdiğinden diyet olarak kullanılır,
Pasta, kek ve özellikle hoşaf ve kompostolara koku ve tat kazandırmak için ilave edilir,
Bazı ilaçlara tat ve koku (kremlerde) verici olarak kullanılır.
Yapraklar; çelenk yapımında, balık tablalarının süslenmesinde, hamsi buğulamasında koku vermek ve iştah açmak için (1-2 adet halinde) kullanılır,
Hayvanlara taze olarak yedirilir
Dış ticarette fidan alımıyla ithal hanemize yazılan ve Türkiye’den başka yerlerde sadece süs bitkisi olarak değerlendirilen Karayemişin; süs bitkisi satan yerlerde ithal ağaççıkları satılmaktadır.

Karayemiş ve Sağlık

Hemoroide iyi gelir,
İdrar söktürür,
Sigaraya karşı isteksizlik doğurur,
Mide ülseri ve barsak tembelliğini giderir,
Özsu’yu egzamaya yarar,
Meyveler çekirdekleri ile toz edildikten sonra balla karıştırılır, bronşite iyi gelir.
Yaprakları çiçek açma döneminde zehirlidir. Gelişmesini tamamlayan taze yaprakları elle toplanır. Destile edilerek eczacılıkta kullanılan Laura Cerasin maddesi elde edilir. Bazı ilaçlara tat ve koku (kremlerde) verici olarak kullanılır.
Yaprağın bileşimi; glikoz, tanen, kalsiyum oksalat, emulsin (enzim), prulaurasin (glikozid), benzoik asit, siyanidrik asittir (zehirlidir, çekirdekte de bulunur, yapraktan elde edilen su fazla kullanılırsa; baş dönmesi, kusma, karın ağrısı yapar)
Taş düşürücüdür,
Spazm çözücüdür (bronş ve sindirim sistemi),
Sakinleştiricidir (astım, sinirsel öksürük),
Uyku vericidir,
Kalp çarpıntısını gidermek ve kan şekerini düşürmek için kullanılır,
Karayemiş, zengin antioksidan bileşenleri sayesinde birçok hastalığın oluşumu ve gelişmesini önlemesinde faydalı. Bu anlamda karayemiş tüketiminin fayda sağlayacağı hastalıkların başında, alzheimer, diyabet, doku ve cilt hastalıkları, kanser, kalp-damar hastalıkları ve romatizmal hastalıklar geliyor. Karayemişin antioksidan özelliğiyle aynı zamanda yaşın ilerlemesiyle vücutta meydana gelen oksidaf zarar azalıyor, yaşlanma da gecikiyor.

Rize Ziraat Odası

16 yorum:

Seda'nın Günlüğü dedi ki...

Rabbim'e çok şükür ki toprağımızda binbir çeşit şifalı otlarımız, meyvelerimiz var. Karayemişin faydalarını paylaştığın için teşekkürler.

kalpkurabiye dedi ki...

çok güzel bir paylaşım:)) belirttiğiniz gibi kastamonuda çok çok var... gebzede de çok olurdu.. :))
mutlu günler dilerim..

Bir Dut Masalı - nUnU dedi ki...

canım arkadaşım, can gülüm,
şu an valide sultan tam yanıbaşımda, beraberce ekrana yapıştık, valide sultan diyorki,
haydi kalk gdiyoruz :)))))
ah ne severiz kara yemişi ki
sevilmezmi hiç dediğini duyar gibiyiz !
her ikimiz her ikinize gönül dolusu selam ve sevgiler yolluyoruz tatlım.
KARADUTLARA VE SANA EN ÖZELİNDEN ÖPÜCÜKLERRRRRR :)

neslihan erzincan özgür dedi ki...

kuziicim biz burda "Taflan" deriz karayemişe.tuzlarız, reçel yaparız,pekmez yaparız.ben de bayılırım tadına, hatta annem köyden yollamış bu sabah gidip alıcam:-)afiyet olsun canım.sevgilerimle...

YeMeK vAkTi dedi ki...

:)) SEN ŞİMDİ EN KISA ZAMANDA ATTIRIVERİRSİN SÜPER DÜPER BİR TARİF GÖRÜRÜZ KARAYEMİŞ NASIL KULLANILIYOR:)

İYİ HAFTA SONLARI

fuat gencal dedi ki...

Güzel paylaşımınız için çok teşekkürler.

Saygılar.

Unknown dedi ki...

karadut bana kilisteki arkadaşımın evinin bahçesini hatırlatır hep bana.bizim karadut giysilerimiz vardı onları giyer agacın tepesine sabahtan çıkar akşama kadar agacın tepesinde hem yer hem oynardık.indigimizde her tarafımız renk degiştirmiş olurdu.özledim.

Unknown dedi ki...

bizim taflan buuuu.

Unknown dedi ki...

Meleğim nasılda güzeller afiyetler
olsun.Dün konuşurken telefon kesil
di sonrada rayamadım kusuruma bakma olurmu:))çağkan eski sisteme
göre 370 puan almış inşallah yerleşir dua et olurmu:))Ben bugün
çok hastayım kendine çokkk iyi bak kocaman öpüyorum...

Zehra Gürgen dedi ki...

Gülüm karayemiş hiiç yemedim, gördüm desem yalan olur. Ama iki komşumda karadenizlili bolca bana karadeniz yemekleri yaptılar. Pek keyifliydi mısır çorbası, kaygana,mıhlama,pazı,kara lahana derken bol bol seni düşündüm..
Laz böreği de bilir misiniz? diye heyecanla sormama karşın sevmediklerini söyleyip kestirip attılar :(

Unknown dedi ki...

Karadenizin ve karadenizlilerin vazgeçilmez ağzı buruşturan meyvesi taflanı bu ...
Yemeğini bile yapıyorlar...
şifalı olduğu bir gerçek ..

ANNEMİNELİ dedi ki...

Canım paylaşıma gönül dolusu teşekkürlerrr.Sevgilerrrr....

made in funda dedi ki...

ben de pek severim karayemişi.sağolasın canım.sayende faydalarını da öğrendik.

dokuzuncubulut dedi ki...

Kul sıkışmayınca hızır yetişmezmiş:)))
Sabahları yürüyüş yaptığım parkta bu ağacı ve meyvelerini görüp bakıyorum ama, ne olduğunu bilmiyordum. hatta geçen gün bir tane kopardım ama tadına bakmaya cesaret edemedim... Demek ki karayemişmiş...
Yarın sabah hemen tadına bakacağım.
Sevgiler..

Narince dedi ki...

Parklardan bahçelerden toplayamam ki, egzoz dumanı, toz, kül. En iyisi Osmaniye'ye gidince tutturmak:)) Birileri götürür herhalde zırlamalarıma dayanamayıp:))

Adsız dedi ki...

hey your blog design is very nice, neat and fresh and with updated content, make people feel peace and I always like browsing your site.

- Thomas